Ospa u dzieci – ile trwa?

Ospa u dzieci – podstawowe informacje

Ospa wietrzna to choroba wywoływana przez zakażenie wirusem VZV (Varicella-zoster Virus), określanego również mianem wirusa ospy wietrznej i półpaśca (z uwagi na jego zdolność do pozostawania w organizmie w formie utajonej, a później – do wywoływania półpaśca). Sam wirus jest wysoce zakaźny, dlatego w jego zapobieganiu tak istotne są szczepienia, które nie tylko zmniejszają ryzyko zachorowania na ospę wietrzną, ale dodatkowo minimalizują ryzyko powikłań i zapewniają znacznie łagodniejszy przebieg choroby.

Wirus ospy wietrznej przenoszony jest drogą kropelkową oraz przez ekspozycję na wydzieliny chorego – w tym na płyn surowiczy znajdujących się w pęcherzykach powstających po zakażeniu na skórze. W przypadku zakażenia kobiety ciężarnej, może dojść do transmisji wirusa przez łożysko na płód, co stwarza ryzyko urodzenia się dziecka z ospą wrodzoną (skutkującą powstaniem ciężkich wad rozwojowych). Więcej informacji o drogach transmisji wirusa oraz o epidemiologii ospy znajduje się tutaj: https://www.adamed.expert/pacjent/choroby-i-objawy/choroby-wieku-dzieciecego/ospa-u-dzieci-objawy-leczenie-i-przebieg-choroby-ile-trwa-ospa.

Tak, jak zostało to wspomniane, najskuteczniejszą i najważniejszą formą profilaktyki zakażeń VZV jest szczepienie. Obejmuje ono podanie dwóch dawek w odstępie około 6 tygodni i zaleca się, by pierwszą z nich dziecko przyjęło przed ukończeniem 13 miesiąca życia. Samo szczepienie (lub przechorowanie ospy) zapewnia odporność na całe życie. Szczepieniu mogą poddać się także dorośli, którzy nie uodpornili się w dzieciństwie. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które planują ciążę – w ich przypadku warto wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko VZV i w razie ujawnienia ich braku – przyjąć szczepionkę jeszcze przed zapłodnieniem.

Oprócz samego szczepienia, działania profilaktyczne to oczywiście unikanie kontaktu z osobami chorymi. W przypadku dzieci obejmuje to rezygnację z uczęszczania do placówek edukacyjnych i spotykania się z rówieśnikami, jeśli to właśnie w tych miejscach dochodzi do lokalnej transmisji ospy.

Ospa u niemowlaka – ile trwa? Ospa u nastolatków, młodszych i starszych dzieci

Ile trwa ospa u dzieci młodszych? Jak długo trwa ospa u dzieci starszych i nastolatków? Ogólnie rzecz biorąc, okres wylęgania ospy trwa średnio około 2 tygodni (choć rozpiętość czasu trwania choroby może obejmować od 10 do nawet 21 dni). To, czym różni się przebieg ospy wietrznej u niemowląt, to z jednej strony intensywność i dokuczliwość objawów (gorszy przebieg obserwuje się u malutkich dzieci), a także ryzyko powikłań (u niemowląt jest ono wyższe, niż, przykładowo, u nastolatków). Niemniej, wśród poszczególnych faz choroby wyróżnia się:

• okres objawów prodromalnych (określanych również jako objawy zwiastunowe), który obejmuje od 1 do 2 dni przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki. W tym okresie mali pacjenci mogą odczuwać symptomy podobne do tych, które występują w przebiegu grypy – ból głowy i ból mięśni, pogorszone samopoczucie, ból gardła, nieżyt nosa (katar), bóle brzucha, a także gorączkę lub stan podgorączkowy. Co ciekawe, u niemowląt może w ogóle nie dochodzić do wystąpienia fazy prodromalnej, a choroba rozpoczyna się od razu od opisanej poniżej wysypki;
• okres osutkowy (osutka to medyczna nazwa wysypki występującej w przebiegu ospy wietrznej), który trwa kilkanaście dni. Na samym początku na skórze pojawiają się czerwone plamki o charakterze rumieniowym, które szybko przekształcają się do postaci pęcherzyków wypełnionych przezroczystą treścią surowiczą (to właśnie kontakt z nią może być źródłem zakażenia). W ciągu 2-3 dni pęcherzyki zamieniają się w krostki, a po kolejnych kilku dniach – w strupki, które powinny odpaść same (nie można ich zdrapywać, z uwagi na ryzyko powstania trwałych przebarwień czy blizn). Osutka pojawia się na początku zazwyczaj na głowie, twarzy i szyi, później – na barkach i tułowiu, a na końcu w obrębie kończyn dolnych. W niektórych przypadkach zmiany mogą objąć także błonę śluzową jamy ustnej u gardła, okolice intymne czy spojówki. Dodatkowo w ciągu pierwszych kilku dni wysypki u dzieci i nastolatków zakażonych ospą nadal może wystąpić gorączka, której towarzyszy zapalenie gardła i powiększenie węzłów chłonnych. Pacjent przestaje zakażać, gdy dojdzie do całkowitego wyschnięcia zmian skórnych.

Gdy ospa u niemowlaka lub starszego dziecka przebiega łagodnie, warto zgłosić się na kontrolę do lekarza, by zbadał on małego pacjenta i poinstruował rodziców co do leczenia (zazwyczaj opierającego się na łagodzeniu dolegliwości skórnych, a także na „zbijaniu” gorączki). Niemniej, pilnej konsultacji wymagają mali pacjenci, u których gorączka przedłuża się, a oni sami nie chcą przyjmować pokarmów czy napojów lub doszło u nich do wystąpienia objawów odwodnienia.

Źródła:

1. dr hab. n. med. B. Milewska-Bobula, dr med. B. Lipka, Ospa wietrzna [w:] Medycyna Praktyczna, 10.11.2016
2. Dr n. med. E. Duszczyk, prof. dr hab. n. med. L. Szenborn, dr n. med. J. Mrukowicz, Ospa wietrzna u dzieci i młodzieży [w:] Medycyna Praktyczna, 12.09.2023
3. Mierzejewska, A. Jung, Ospa wietrzna u dzieci [w:] pimr.pl, dostęp: 02.09.2024
4. Marczyńska, Ospa wietrzna [w:] Pediatria po Dyplomie 06/2012
5. Dr n. med. E. Duszczyk, Ospa wietrzna – powikłania i profilaktyka [w:] Pediatria po Dyplomie 05/2021